To niezwykłe doświadczenie jest idealne do zaprezenowania np. na kółku chemicznym w formie pokazu - jest efektowne, nie wymaga dużych ilości sprzętu i nie operuje się przy nim niebezpiecznymi odczynnikami. Wadą jest natomiast konieczność użycia rzadkiego barwnika.

Wykonanie doświadczenia

Odczynniki

• Indygo karmin
• Wodorotlenek sodu (NaOH)
• Glukoza (C₆H₁₂O₆)

Indygo karmin znajdziemy tylko w sklepie chemicznym, gdyż jest to dość rzadki odczynnik. Glukoza i NaOH powinny być na wyposażeniukażdej pracowni chemicznej. Jeśli ich nie ma, to NaOH trzeba kupić jako odczynnik - "Kret" raczej się tu nie nadaje, natomiast glukozę można znaleźć w spożywczym lub kupić w aptece.

Sprzęt

• Zlewka 1 l i 250 ml
• Kolba (najlepiej stożkowa) 50 ml
• Czajnik

Pierwszy krok to zagotowanie wodyw czajniku. Ewentualnie można posłużyć się po prostu ciepłą wodą z kranu. Odmierzamy w zlewce 1 l około 700 ml wody (posługując sie podziałką na zlewce). Rozpuszczamy w niej 14 g glukozy. Następnie w zlewce 250 ml odmierzamy około 200 ml wody i rozpuszczamy w niej 6 g wodorotlenku sodu. Ilości odczynników powinny być odmierzone na wadze. Kiedy woda w zlewce będzie ciepła (nie gorąca) dodaj odrobinę indygo karminu - tak, aby roztwór stał się ciemnoniebieski, lecz przezroczysty. Podkreślam ODROBINĘ! Następnie dolej roztworu NaOH - zawartość zlewki stanie się zielona, następnie czerwona i na koniec żółta. W przypadku gdyby przejście nie chciało zachodzić wsadź zlewkę do garnka z ciepłą wodą. Przelej ciecz do innej zlewki z wysokości ok. 30-50 cm, zmieni ona kolor na zielony, a następnie zajdzie takie samo przejście kolorów jak na początku. Przelewanie wymaga wprawy - najlepiej robić to w takim miejscu, w którym rozlanie płynu nie pociągnie ze sobą katastrofalnych skutków. Jeśli zmiana kolorów jest niepełna, musisz przelać ciecz jeszcze raz do poprzedniej zlewki aż do skutku lub albo zastosować inny chwyt - nalej niewielką ilość cieczy do kolbki i silnie nią potrząsaj. Przejście barw można powtórzyć od kilku do kilkudziesięciu razy - za każdym przejściem barwy tracą nieco na intensywności. Szybkość zmiany barwy cieczy zależy od kilku czynników - m. in. ilości NaOH i glukozy, ilości barwnika i temperatury roztworu.

Efekty barwne obserwowane w tym doświadczeniu są skutkiem utleniania i redukcji indygo karminu. Indygo karmin jest niebieski w środowisku obojętnym, zaś w zasadowym - zielony. Pod wpływem mieszaniny glukozy i NaOH indygo karmin zostaje zredukowany - forma zredukowana ma kolor żółty. Przelewając lub potrząsając cieczą, wprowadzamy do niej tlen, który utlenia indygo karmin - roztówr z powrotem staje się zielony. Doświadczenia nie można przeprowadzać w nieskończoność, gdyż po pewnym czasem cała glukoza zostaje utleniona do kwasu glukonowego.

Bezpieczeństwo

Doświadczenie jest całkowicie bezpieczne z wyjątkiem roztworu NaOH, który jest żrący i działa drażniąco na skórę. Gotowa ciecz jest nieszkodliwa i nietrująca - można ją wylać do zlewu.

Ciecz na pierwszym filmie ma przedawkowany barwnik, w związku z czym końcowa barwa roztworu to pomarańczowa.

Artykuł napisał:

Tweenk

Źródła:

• H. W. Roesky, K. Möckel: Niezwykły świat chemii. Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2001
• Własne doświadczenie