Powszechnie wiadomo, że w laboratorium chemicznym NIE MOGĄ znajdować się pojemniki z nieopisaną zawartością. Etykieta powinna być przyklejona trwale do pojemnika, najlepiej ją dodatkowo pokryć warstwą lakieru, żeby nie ulegała działaniu żrących cieczy. Na etykiecie związku powinny znajdować się informacje takie jak:

• Nazwa systematyczna odczynnika i zwyczajowa
• Wzór chemiczny
• Masa molowa
• Możliwe zagrożenia w postaci symboli i opisów
• Zwroty zagrożeń R i S

Zwroty zagrożeń można znaleźć w karcie charakterystyki związku chemicznego firmy która ten odczynnik produkuje np. POCH (http://www.poch.com.pl).

Dla wygody i estetyki możemy etykiety zaprojektować na komputerze, a następnie wydrukować. Można je stworzyć przy pomocy programu etchem (do pobrania: http://www.paulosoft.com.pl/etchem/download.php).

Przykładowe wzory etykiet do pobrania, odpowiednio w wersji czarno białej i kolorowej, w dwóch formatach, oraz oczywiście z możliwością edycji. Najlepsze w edycji są wersje *.odg, ale jako że nie wszyscy posiadają OpenOffice.org zrobiłem wersję dla Worda.

• Wersja czarno-biała - format OpenOffice.org Draw
• Wersja kolorowa - format OpenOffice.org Draw
• Wersja dla Worda - format MS Word)

czarno-biała etykieta

Do oznaczeń zagrożeń na etykietach można wykorzystać dostępne w Internecie piktogramy zagrożeń. Etykiety oczywiście można powiększyć i dostosować do własnych potrzeb (kolor itp.). Te są przystosowane do naklejek-etykiet 9 x 3 cm.

Można wykorzystać naklejkii samoprzylepne tzn. na słoik naklejam naklejkę, a na naklejkę butaprenem etykietę. Wtedy łatwo można usunąć etykietę np. po zużyciu odczynnika. Oczywiście jeżeli posiadacie większe naklejki lub przyklejacie etykietę bezpośrednio do słoika lub butelki to można wykorzystać większe szablony etykiet.

Etykiety można przykleić każdym klejem który tylko przyklei papier do szkła czy tworzywa sztucznego. Bardzo dobry klej można zrobić samemu. Dokładnie mieszamy łyżkę stołową kazeiny z pół łyżeczki do herbaty boraksu i zalewamy gorącą wodą (3-4 łyżki) mieszając. Następnie na czysty i suchy słoik przyklejamy cienko posmarowaną klejem etykietę i zostawiamy do wyschnięcia. Kleju nie należy rozrabiać za dużo na raz gdyż po 2-3 godzinach na stałe twardnieje i nadaje się tylko do wyrzucenia. Następnego dnia po wyschnięciu kleju możemy etykietę pokryć warstwą bezbarwnego lakieru chroniącego przed różnymi cieczami, a także przed zabrudzeniem etykiet (gładką powierzchnię można łatwo wytrzeć). Wiele różnych klejów można znaleźć w książce "Na wszystko jest rada” Stefana Sękowskiego.

Oznaczenia substancji niebezpiecznych

– substancja wybuchowa (ang. Explosive). Substancja mogąca rozłożyć się w sposób wybuchowy po ogrzaniu lub pod wpływem innego bodźca (np. Azotan amonu NH₄NO₃, Dwuchromian amonu (NH₄)₂Cr₂O₇)
– substancja łatwopalna (ang. Highly Flammable). Substancja łatwo ulegająca zapłonowi. (np. Aceton CH₃COCH₃).\

- substancja skrajnie łatwopalna (ang. Extremally Flammable) ulegająca bardzo łatwo zapłonowi (np. eter dietylowy (C₂H₅)₂O).
– substancja utleniająca (ang. Oxidizing agent) substancja będąca silnym utleniaczem (np. nadmanganian potasu KMnO₄) w wypadku pożaru może podtrzymywać ogień.
– substancja żrąca (ang. Corrosive) substancja niszcząca nieszlachetne metale z wydzieleniem wodoru lub niszcząca materię organiczną (np. kwas siarkowy H₂SO₄, wodorotlenek sodu NaOH).
– substancja toksyczna (ang. toxic) substancja powodująca niekorzystne zmiany w organizmie człowieka i innych zwierząt (np. fluorek sodu NaF).
- substancja skrajnie toksyczna (ang. Very toxic) substancja będąca silną trucizną (np. cyjanek potasu KCN)
– substancja stanowiąca poważne zagrożenie dla środowiska (np. nadmanganian potasu KMnO₄), może kumulować się w łańcuchach pokarmowych, może stanowić zagrożenie dla organizmów wodnych.
– substancja szkodliwa (np. amonu wodorowęglan NH₄HCO₃) substancja szkodliwa dla człowieka, np. po połknięciu.
– substancja drażniąca (np. tlenek wapnia CaO) może podrażniać błony śluzowe oraz skórę.

Oznaczanie NFPA 704

NPFA 704 jest standardem obowiązującym w Stanach Zjednoczonych. Został wprowadzony przez National Fire Protection Association. Jest to system oznaczania substancji chemicznych za pomocą "diamentu ognia”, czyli kwadratu stojącego na wierzchołku podzielonego na 4 mniejsze kwadraty: niebieski, czerwony, żółty, biały. W każdym polu (z wyjątkiem białego) znajduje się cyfra od 0 do 4, gdzie 0 oznacza brak zagrożenia, a 4 maksymalny stopień zagrożenia. NFPA 704 jest świetnym przykładem jednego znaku dla wielu typów zagrożeń.

Pole niebieskie odpowiada za zagrożenia dla zdrowia:

0. Brak zagrożenia dla zdrowia w wypadku normalnego kontaktu
1. Może spowodować tymczasowe uszkodzenie zdrowia
2.Kontakt może spowodować przejściowe uszkodzenie zdrowia, z ryzykiem wystąpienia powikłań

3. Krótki kontakt może spowodować poważne zatrucia

4. Bardzo krótki kontakt może spowodować śmierć lub poważne zatrucie.

Pole czerwone oznacza palność:

0. Substancja niepalna
1. Materiał musi być silnie ogrzany, żeby mógł ulec zapłonowi. Temperatura zapłonu > 93*C
2. Substancja musi być ogrzana, lub wystawiona na wysoką temperaturę, aby zapłon mógł nastąpić. Temperatura zapłonu od 38*C do 93*C.
3. Ciecze i ciała stałe dające się zapalić w normalnych warunkach (benzyna). Temperatura zapłonu od 27*C do 38*C.
4. Substancja natychmiast się rozprasza w powietrzu i tworzy mieszaninę wybuchową (propan), lub wymaga rozpylenia(pyły).

Pole żółte oznacza reaktywność:

0. Stabilny w normalnych warunkach, nie reaguje z wodą, nie ulega działaniu otwartego ognia.
1. Stabilny w normalnych warunkach, lecz może stawać się niestabilny pod zwiększonym ciśnieniem, lub w wyższej temperaturze. (fosfor)
2. Ulega niebezpiecznym chemicznym przemianom w zwiększonych temperaturach i ciśnieniu, reaguje z wodą, lub w wyniku reakcji z nią wytwarza wybuchowe produkty (sód) tj. wodór.
3. Zdolny do detonacji, lub wybuchowego rozkładu pod wpływem silnego bodźca, musi być ogrzany żeby zainicjować reakcję, wybuchowo reaguje z wodą, lub wybucha od wstrząsu.
4. Substancja zdolna do detonacji lub energicznego rozkładu w normalnych warunkach temperatury i ciśnienia.

Białe pole oznacza inne cechy:

W - reaguje niespotykanie energicznie z wodą (Cez)
OX – utleniacz
COR – żrący (kwas lub zasada)
ACID - kwas
ALK – zasada
BIO – stwarza możliwość zagrożenia biologicznego
CRYO – kriogeniczny (wytwarza niskie temperatury (ciekły azot))
Znak promieniotwórczości – substancja promieniotwórcza

Artykuł napisał:
Panzerfaust

Źródła:
- Moje laboratorium cz. 1 – Stefan Sękowski, Wydawnictwa szkolne i pedagogiczne, 1970
- Angielska Wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page)