Najczęściej występującym w Polsce gatunkiem sosny jest gatunek Pinus silvestris, czyli sosna zwyczajna, czy też pospolita. Rośnie ona głównie w strefie klimatów umiarkowanych. Jest rośliną wiecznie zieloną osiągającą przeciętnie 32 metry wysokości. Rosnąca w leśnym skupisku, sosna posiada wysoko umieszczoną koronę bez dodatkowych gałęzi u podstawy, zaś osobniki rosnące samotnie posiadają wyjątkowo rozrośniętą koronę. Średnica pnia wacha się w przedziale od 0,5 metra do 1,2 metra, Gatunek ten jest jednopienny, czyli jeden osobnik posiada zarówno płciowe organy męskie jak i żeńskie.

Jak sosna wygląda każdy wie, nas interesuje jej żywica, wątpię aby ktoś chciał pozyskiwać z niej terpentynę, mimo to opisze metodę jej otrzymywania z żywicy sosny pospolitej. Nas interesuje głównie kalafonia, stosowana głownie jako topnik do lutowania, a w pirotechnice jako składnik świec dymnych, oraz jako plastyfikator ładunków wybuchowych.

Kalafonia - substancja organiczna pochodzenia naturalnego uzyskiwana po przez destylację parą wodną żywicy drzew iglastych parą wodną w celu oddestylowania terpentyny. Jej głównymi składnikami są izomery kwasów żywicznych, abietynowego i pimarowego, ponadto występują w niej pochodne tych kwasów oraz inne zanieczyszczenia organiczne. Jest to przezroczyste ciało stałe o kolorze żółtawoczerwonym lub brązowym, łamliwe o charakterystycznym żywicznym zapachu i połysku.

Kwas abietynowy	Kwas pimarowy

Stosowana jako topnik do lutowania stopem cynowo-ołowianym, do wyrobu lakierów, pokostów, mydeł, oraz do nacierania włosia smyczka w celu nadania mu odpowiedniej szorstkości przy pocieraniu strun.

Otrzymywanie

Sposób pierwszy (Kalafonia)

Pierwszy krokiem w otrzymywaniu kalafonii jest wycieczka do lasu z nożem lub innym ostrym narzędziem. Wyszukujemy sosny najlepiej na szlakach spacerowych, gdyż są one często po uszkadzane i posiadają miejsca z których wycieka żywica. Nożem zeskrobujemy, wycinamy zaschniętą (zaschnięta nie świeżą) żywicę najlepiej żeby byłą w miarę świeża, lecz zastygnięta. Po uzyskaniu satysfakcjonującej nas ilości suchej żywicy udajemy się do miejsca, w którym przeprowadzimy jej przetopienie, oczyszczenie oraz odparowanie resztek terpentyny. Powinniśmy w sposób rozsądny dobrać miejsce pracy, gdyż podczas pracy z żywicą , rozchodzi się po całym domu jej intensywny zapach, jest to przyjemny zapach lecz komuś może nie odpowiadać.

Następnie musimy podjąć decyzję do czego chcemy wykorzystać naszą kalafonię, czy do zastosowań pirotechnicznych, do lutowania, czy czegokolwiek innego. Chodzi o czystość jaką chcemy uzyskać.

Do zastosowań pirotechnicznych - żywicę którą zebraliśmy oczyszczamy mechanicznie przy użyciu nożyka bądź innego narzędzia z kory, brudu i innych zanieczyszczeń w miarę naszych możliwości. Następnie rozdrabniamy żywicę na jak mniejsze kawałki. Wrzucamy tak spreparowaną żywicę do tygielka ( bądź puszki) i grzejemy nad małym ogniem, w momencie w którym zaczną się wydzielać intensywnie białe dymy, zmniejszamy temperaturę. Po roztopieniu się całej żywicy grzejemy zawartość tygielka jeszcze przez około 2 minuty i wylewamy masę do jakiegoś naczynia w którym nasza kalafonia może zastygnąć. Czystość takiej kalafonii nie jest za duża, znajdują się w niej różnego rodzaju zanieczyszczenia fizyczne.

Do pozostałych zastosowań - do lutowania potrzebujemy już jednak czystą kalafonię, która nie posiada zanieczyszczeń fizycznych. Dlatego powtarzamy kroki jak w poprzednim wypadku preparowania kalafonii do momentu rozdrobnienienia oczyszczonej mechanicznie kalafonii. Następnie rozpuszczamy to co otrzymaliśmy w rozpuszczalniku org. najlepiej nadaje się etanol (denaturat). Rozpuszczamy całość aż powstanie nam lekko gęstawy płyn, jednak nie może być za gęsty. Powstałą substancję przepuszczamy przez sączek złożony z kilku złożonych ciasno warstw gazy jałowej. Powstały przesącz wrzucamy do tygla i odparowujemy cały rozpuszczalnik i terpentyny zawarte w żywicy, wylewamy do formy i czekamy do ostygnięcia. Powstała kalafonia posiada o wiele większą czystość niż w poprzednim wypadku i nadaje się do lutowania.

II. Sposób drugi (Kalafonia i terpentyna)

Drugi sposób jest bardziej skomplikowany ale otrzymujemy czystszy produkt oraz terpentynę. Pierwszym krokiem jest zdobycie żywicy, możemy zrobić to na trzy sposoby:

• okorować sosny i zbierać z nich żywicę
• zbierać żywicez naturalnych ran na drzewie
• kupić żywicę

Kiedy mamy już potrzebny surowiec przeprowadzamy destylację parą wodną. Poniżej przykładowy zestaw do destylacji. Do jego złożenia potrzebujemy:

• dwie kolby okrągłodenne lub płaskodenne
• dwa źródła ciepła
• odpowiednie szklane rurki
• gumowy łącznik
• korki gumowe lub z PCV
• chłodnicę
• erlenmajerkę
• termometr
• zakończenie chłodnicy, swoisty kranik.

Na początku destylacji rozłączamy kolbę z wodąod kolby z żywicą gumowym łącznikiem. Doprowadzamy wodę do wrzenia równocześnie grzejąc żywicę. Gdy woda wrze a żywica jest gorąca łączymy kolby gumowymłącznikiem na rurkach. Po zakończeniu destylacji w erlenmajerce posiadamy terpentynę i wodę które łatwo oddzielić a w kolbie otrzymaliśmy kalafonię. Musimy uważać aby ciśnieniew kolbie z wodą nie spadało, zauważymy to po podnoszącym się poziomie wody. Otrzymana kalafonia jest bardzo czysta i dorównuje czystości tej sprzedawanej w sklepie.

Kilka uwag na koniec

Żywica sosnowa jest substancją kleistą brudzącą i aromatyczną, nie da rady jej sczyścić wodą z detergentami, jedynie rozpuszczalnikami organicznymi. Otrzymaną kalafonię można topić, mielić etc. Podczas procesu otrzymywania nie operuje się z substancjami trującymi bądź niebezpiecznymi. To tyle, życzę owocnej pracy.

Artykuł napisał:
Kein