To średnio znane, lecz bardzo efektowne doświadczenie można przeprowadzić przy pomocy bardzo prostych odczynników. Produktem jest barwny żel, który można podpalić.
Wykonanie doświadczenia
Odczynniki
- Octan wapnia ((CH3COO)2Ca),
- Wodorotlenek sodu (NaOH).
- Spirytus (C2H5OH).
- Fenoloftaleina (C20H14O4).
Skąd to wziąć? Octan wapnia można wytworzyć z wapna palonego bądź gaszonego i kwasu octowego, zalewając 56 g wapna palonego bądź 74 g wapna gaszonego 150 g (około 140 ml) esencji octowej (80% kwasu octowego) i zostawiając do odparowania. Trzeba to robić bardzo powoli inaczej wszystko wykipi i opryska całe otoczenie żrącą cieczą! Wodorotlenek sodu tanio kupimy w sklepie chemicznym bądź jako Kreta do rur, czasem występuje pod nazwą soda kaustyczna. Spirytus - wiadomo. Fenoloftaleinę można wytworzyć z kwasu ftalowego i fenolu lub kupić w sklepie chemicznym - należy do tańszych wskaźników. Aby użyć formę sypką fenoloftaleiny rozpuszczamy ją w spirytusie tak aby otrzymać roztwór około 1% (0,8 g na 100 ml spirytusu).
Sprzęt
- Trzy zlewki: 250 ml i dwie 500 ml
W 250 ml zlewce rozpuść 200 ml wody i 60 g octanu wapnia. Dodaj roztworu wodorotlenku sodu do momentu kiedy próbka pobrana z roztworu wykaże słabo zasadową reakcję wobec fenoloftaleiny (można też sprawdzić papierkiem wskaźnikowym czy roztwór ma pH około 9,5). W pierwszej zlewce 500 ml umieść 300 ml spirytusu i 2 ml roztworu fenoloftaleiny. Dolej do niej 40 ml uprzednio otrzymanego roztworu octanu wapnia. Zacznij przelewać roztwór z jednej zlewki 500 ml do drugiej aż utworzy się różowy "glut". Kiedy tak się stanie odstaw zlewkę na stół i podpal żel (bezpośrednio w zlewce lub wyłóż jego kawałek na blaszkę). Doświadczenie jest bardzo efektowne, gdyż po pierwsze roztwory octanu wapnia i fenoloftaleiny w etanolu są bezbarwne, a po zlaniu ich całość staje się fioletowa; po drugie przy stopniowym przelewaniu roztworu między zlewkami ciecz gęstnieje do momentu przemiany w galaretowatą masę. Przyczyną powstania takiego żelu są sieć jony wapniowe Ca2+, które wytrącają się z roztworu w postaci sztywnej sieci. Spowodowane jest to dodatkiem etanolu do roztworu, który zmniejsza rozpuszczalność owych jonów. Wodorotlenek sodu jest po to, by fenoloftaleina zawarta w etanolu zabarwiła się na fioletowo.
Bezpieczeństwo Jedyną niebezpieczną substancją jest wodorotlenek sodu, którego roztwory są żrące.
Artykuł napisał:
Tweenk
Źródło:
H. W. Roersky, K. Möckel "Niezwykły świat chemii". Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 1977
|